Akvaryum Aydınlatması Nasıl Yapılır?
Akvaryumlarda aydınlatma önemli konulardan bir tanesidir. Aydınlatma sadece estetik kaygılar ile yapılmamakta aynı zamanda pek çok rol de üstlenmektedir. Akvaryum aydınlatması balıkların genel refahının sağlanması bakımından da önemlidir. Akvaryum içerisinde bulunan mercan ve organizmaların büyümesi amacı ile gerekli olan oksijen ve enerjinin sağlanması amacı ile bu aydınlatma sistemleri önemli rol oynamaktadır. Atmosferde seçme şansının sunulması amacı ile aydınlatma çeşitli avantajları sunmaktadır. Sağlıklı bir şekilde balıkların büyümesi amacı ile aydınlatma sistemlerine ihtiyaç vardır. Akvaryum ışık seçiminde ise dikkat edilmesi gereken pek çok faktör bulunmaktadır.
Akvaryum Aydınlatmasını Seçerken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Aydınlatma söz konusu olduğunda karşımıza birkaç kavram çıkıyor. Bu kavramları en bilinenden en az bilinene doğru aşağıda sıraladık. Aynı zamanda bu liste kabaca, en alakasızdan (hiçbir ifade etmeyenden) en alakalıya (en önemliye) de sıralı. Örneğin en çok konuşulan Watt değeri, bir kıyaslama faktörü olamayacak kadar kötü ve alakasız bir birim. Bunun yerine profesyonellerin PAR değeri ile konuştuğunu görebilirsiniz. Keza akademik makaleler bunun da ötesine geçip YPF gibi değerler üzerinden gidebiliyor.
Watt değeri: Kullanılan sistemin elektrik hattından çektiği güçtür. Çıkan ışığın miktarının bir ölçüsü kesinlikle değildir. Aydınlatmanın türüne göre 100 Watt ışığın yapacağı aydınlatma çok farklılık gösterebilir. Dolayısıyla litre başına şu kadar watt gibi ifadeler çok muğlaktır ve teknik olarak pek bir anlam ifade etmez. Bunlar genellikle aynı tip ışıklandırma için verilir. Örneğin “Floresan için litre başına şu kadar Watt kullanın” şeklinde, fakat floresanlar da kendi içlerinde oldukça farklı olduğu için bu çok kaba bir yaklaşımdır. Bahsettiğimiz en önemli konu olan spektrumu konuya dahil bile etmez.
Lümen değeri: Bir ışık kaynağının ışık akısını ifade eder. Lüks (lux) değeri ile ilişkilidir ve bu değer telefonlarla ölçülebilir. Lümen değeri sabitken, lüks değeri ışık kaynağından uzaklaştıkça mesafenin karesiyle orantılı olarak azalır. Kaba bir tabirle lümen değerini, ışığın parlaklığı olarak ifade edebiliriz.
Kelvin değeri: Bir ışık kaynağının belirli bir sıcaklık (Kelvin cinsinden) yaptığı kara cisim ışımasıdır. Güneş için bu değer yaklaşık 5800 Kelvin’dir. Bu değer yükseldikçe renk mavileşir, azaldıkça renk kırmızılaşır. Beyaz olarak kabul edilen değer 6000-6500 K dolaylarındadır.
PAR değeri: Photosynthetically active radiation kelimelerinin baş harflerinden oluşan PAR değeri, bitkiler tarafından fotosentez için aktif olarak kullanabilecek dalga boyu aralığı olan 400-700 nm arasındaki ışığın bir ölçütüdür. Daha kısa dalga boyuna sahip moröte iyonize edici etkisinden dolayı dokulara zarar verebilir, fakat bunun çoğu atmosfer tarafından zaten engellenir. Daha uzun dalga boylu bölgeler ise fotosenteze katkıda bulunabilecek kadar enerji taşımazlar. Birimi W/m2‘dir.
PPF ve PPFD değeri: Photosynthetic Photon Flux kelimelerinin baş harflerinden oluşan PPF değeri, PAR değeri bölgesinde kaynaktan salınan tüm fotonların akısını ifade ederken, PPFD (Photosynthetic Photon Flux Density) değeri, bunun birim alan başına düşen değerini ölçer. Kabaca, PPF kaynaktan çıkan fotosentetik ışık miktarıyken, PPFD bitkinin üzerindeki alana düşecek olan fotosentetik ışık miktarını ifade eder. PPF’in birimi μmol/s iken, PPFD’nin birimi μmol.s-1.m-2‘dir. Çoğu akademik makalede ölçüt olarak bu birimler tercih edilir.
DLI değeri: Daily Light Integral kelimelerinin baş harflerinden oluşan DLI değeri, birim alan başına düşen fotosentetik ışığın gün boyu toplamıdır. Yani 24 saatlik bir süreçte bitkinin ne kadar fotosentetik ışık aldığının bir ölçütüdür. Birimi mol.m-2.d-1‘dir (d: gün).
YPF değeri: Yield Photon Flux kelimelerinin baş harflerinden oluşan YPF değeri, bitkinin farklı dalga boylarındaki fotosentetik ışımaya verdiği tepki göz önüne alınarak hesaplanmasıyla elde edilir. Yukarıda bahsi geçen fotosentetik ışımalar her ne kadar bir ölçü olsa da bitki her dalga boyundan eşit ölçüde faydalanmaz (yukarıdaki soğurma spektrumunu hatırlayınız). Dolayısıyla aynı PPFD değerleri, farklı fotosentez miktarıyla sonuçlanabilir. Bu nedenle her dalga boyundaki soğurmanın katsayısıyla, spektrumdaki değerler ağırlıklı olarak hesaplanarak YPF değeri elde edilir.
Aydınlatmanın Fazla Olmasının Zararı Var Mıdır?
Oksijen tehlikesi: Öncelikle doğada her şeyde olduğu gibi bitkilerde aydınlatma kullanılırken de mutlaka bir denge söz konusu olmalıdır. Bu dengeyi sağlamak bitkilerin akvaryumda çok fazla çoğalmasını engelleyecektir. Aksi halde bitkilerin aşırı artması algleri de çoğaltacak, akvaryumdaki oksijen miktarı üç katı oranında tüketilecektir. Oksijen miktarının fazlaca tüketilmesi balıklarınız için gerekli olan oksijenin sağlanamamasına yol açacak ve balıklarınız büyük bir tehlikeyle karşı karşıya kalacaktır. Unutmayın!
NOT: Çok yüksek ışık kullanmak çok iyi büyüyen bitkiler demek değildir.
Ph seviyesi tehlikesi: oksijen miktarının azalması iyi bir havalandırma kullanıldığı takdirde çözülebilecek bir tehlikedir. Balıkların havasızlık nedeniyle yüzemez hale gelmesi bu tehlikeye müdahale etmek için iyi bir belirtidir. Fakat akvaryumunuzdaki ph seviyesinin yükselmesi ani ve toplu ölümlere neden olabilir. Böyle bir durumda ise müdahale etmede çok geç kalmış olabilirsiniz. Ph seviyesi fazlalaşmasının ortaya çıkış nedeni ise yine bitkilerin fazlaca fotosentez yapıyor oluşundan kaynaklanır. Akvaryumda bol fotosentez yapılması, bol miktarda karbon asit meydana gelmesini sağlar.
Akvaryumda Aydınlatma Nasıl Olmalı